Gisteren heb ik de duivel ontmoet. Ik herkende hem eerst niet. Gewoon, een man in een spijkerbroek, een licht overhemd vanwege de warmte. Bril op. Vriendelijke ogen. Maar toen hij lachte herkende ik hem….
Oplettende lezertjes zullen weten dat ik een zwak heb voor de Middeleeuwen. Vorig jaar raakte ik enthousiast betrokken bij de voorbereidingen en uitvoering van het mysteriespel Mariken van Nimwegen tijdens de Middeleeuwse dagen in het laatste weekend van augustus. De regie was in handen van een collega op mijn school en ook veel spelers waren collega of leerling op school. Daarnaast was een aantal professionele spelers aangetrokken om het stuk mede te dragen. Dit jaar is de regisseur wegens ziekte uitgevallen en hebben wij met een aantal goedwillende amateurs deze lastige taak overgenomen. Gelukkig wilden de meeste spelers van vorig jaar weer meewerken. Zo ook de duivelse Moenen. Die ik nog niet eerder had ontmoet, omdat mijn rol vorig jaar beperkt was tot marktvrouwtje spelen (wat ik overigens dit jaar weer met veel plezier ga doen, dus kom langs op zondag 29 augustus!).
Ik raakte in gesprek met Moenen en toen ontdekte ik dat hij niet wist wie hij was. Een duivel met een identiteitscrisis. En waarschijnlijk staat hij daarin niet alleen.
In het verhaal Mariken van Nimwegen wordt een onschuldig meisje verleid door de duivel. Maar wie was die duivel? Moenen met het ene oog werd hij genoemd en hij biedt Mariken aan om haar in te wijden in de zeven kunsten, tot dan een verboden aangelegenheid voor vrouwen.
Het verhaal van Mariken speelt in de vroege Middeleeuwen. In die tijd had het christendom vaste grond onder de voeten in een groot deel van het toenmalige Europa, maar toch waren de herinneringen aan de oude goden nog niet verdwenen. De goden van de Germanen waren ook in onze streken bekend en werden hier en daar nog actief aanbeden. Nog altijd stonden in de bossen oude eiken gewijd aan Odin en werden de oude feesten gevierd: midwinter, midzomer gewijd aan Odin en Baldr. De lente- en herfstfeesten voor Freija en Freijr. De angst voor Loki en de Wilde Jacht was nog springlevend.
Maar de kerkvaders hadden er voor gezorgd dat het zicht van de mensen op hun oude goden langzaam vervormd raakte. Ze kregen het uiterlijk van duivels en het Kwaad. Omdat de wijsheid van de oude goden verpakt zat in sprookjes en legenden die voornamelijk door vrouwen werden levend gehouden en doorverteld, werd ook de wijsheid van vrouwen in twijfel getrokken en in de ban gedaan. Vrouwen met kennis werden als heks verbrand en langzamerhand kregen vrouwen steeds minder rechten. In de trek van het platteland naar de stad waren het de mannen die werkten en elkaar ontmoetten en de vrouwen die thuis zaten en vergaten.
Maar niet alles werd vergeten, hoewel de lagen waarin naar wijsheid moest worden gezocht steeds dieper werden. Zo werd het verhaal van Mariken van Nimwegen opgevoerd als een strijd tussen god en de duivel, waarin god overwint maar wel ten koste van alles, inclusief Mariken zelf. Alsof jarenlang boete doen in een klooster de hoogste levensvervulling van een vrouw zou kunnen zijn…..
Het verhaal vertelt echter ook iets anders. Moenen is niemand minder dan Odin. Lang is hij ontkend geweest, heeft een vergeten en marginaal bestaan geleid aan de rand van de stad waar hij niets te zoeken had terwijl het platteland leegliep en de kennis verdween. In Mariken vindt hij iemand die het waard is om de kennis en wijsheid te ontvangen. En wie weet, wordt hij ook wel een beetje verliefd op haar, een god is ook maar een mens tenslotte. In elk geval biedt hij haar het hoogste wat een vrouw in die tijd kan verlangen: kennis en wijsheid!
Zij trekken zeven jaar lang samen op, tot Mariken weer terug komt in de stad waar alles is begonnen en zij heimwee krijgt. Ook dit is een esoterisch gegeven, na zeven jaar is de cyclus rond en heeft zij Odin niets meer te bieden. En hij haar niet. Maar hij vindt het moeilijk afscheid van haar te nemen, dus als zij dreigt haar oom om de hals te vliegen – als priester een vertegenwoordiger van de nieuwe orde die de oude god ontkent – ontbrandt een strijd met Mariken als inzet.
In de christelijke versie moet het natuurlijk God zijn die wint. En Mariken die gestraft moet worden.
Maar intussen heeft Mariken haar kennis ontvangen, rechtstreeks van Odin. En dat zal ook niet voor niets geweest zijn. Met Mariken begon de lange weg weer omhoog, voor vrouwen maar ook voor de oude goden. Want we zijn hen nog steeds niet vergeten. Odin leeft!
Ivy
Zie ook: Vrijdag de dertiende (over Loki en Baldr)
Sinterklaas (over Odin)
Wikipedia over Odin
Jul 08
de duivel een lesje geleerd
Geef een reactie
Ivy
Poefjesblok
18 comments
Skip to comment form
Nee we zijn hen nog niet vergeten, de oude goden en godinnen, in veel gebruiken leven ze voort. En het zou goed zijn als kinderen weer zouden leren hoe onze voorouders waren voor het Christendom kwam.
Goed blog Ivy.
voor de wereldgodsdiensten de boel overnamen
had je overal godinnen en wijze vrouwen
maar het mooiste is misschien nog wel
dat de eigenschappen verdeeld zijn over de verschillende goden
niet zoals het geval is met de Almachtige God die onaantastbaar en onfeilbaar is
Het grappige is dat duivels, tegenstellingen goed-kwaad, moedergodinnen, etc. in alle denkbare religies voorkomen. De moedercultus rond Maria, leidt regelrecht naar de godin Isis van de Egyptenaren. And so on.
Antoinette: in sprookjes kom je nog veel oude wijsheid tegen. Dus het zou goed zijn als alle moeders hun kinderen sprookjes voorlezen en niet alleen maar kinderprogramma’s op tv laten zien. Maar ja, wie ben ik, voorleesmoeder van het eerste uur ….. ;-))
Rikus: eerst lezen, dan reageren ;-))
Assyke: ja, daar heb je veel meer aan. Een god voor de regen en eentje voor de zon, eentje voor wind en eentje voor het graan. Dan weet je tenminste wie je moet aanbidden en wie vervloeken. En de oude goden durfden fouten te maken. Niets menselijks was ze vreemd.
Wattman: dat is wat mij ook zo bezighoudt: al die oude godsdiensten lijken op elkaar. Leg de romeinse naast de griekse naast de egyptische naast de germaanse en zelfs naast de zuid-amerikaanse en de middenoostense goden. En je ziet meer overeenkomsten dan verschillen.
Dus je hebt de duivel goed uit kunnen leggen wie hij was…als dat maar goed gaat! ;-)
But seriously…hij kan zijn rol nu misschien met nog meer verdieping spelen, in augustus….
Hartelijke groet, Bart
Bart: hij was oprecht geïnteresseerd en verbaasd. Hij wilde bokkepoten en een rattenstaart …
Maar ja, als je als gewone sterveling de duivel nu al moet gaan uitleggen wie hij is. Dat geeft te denken …. ;-))
Dan hoort daar ook een muziekje bij, niet dan?
http://www.youtube.com/watch?v=QX7pINBoXRc&feature=related
The Rolling Stones, sympathy for the devil (with lyrics)
(overigens staat hier thuis een mooi Mariken beeldje in de vensterbank)
o wat leuk, ik denk dat ik dan maar es naar Nijmegen afzak!
Henk: dat was precies het muziekje wat ik ook in mijn hoofd had ;-))
Mariken staat nog niet in de vensterbank, maar ze is wel dagelijks in mijn gedachten nu….
Hanneke: doen!
Vanaf het station wordt netjes aangegeven waar de Marikenroute start. In tegenstelling tot vorig jaar, toen waren ze dat nog een beetje vergeten.
Ach, geef die arme duivel ook een lekker ijsje van me, Heyta, hij heeft het al zo warm, waar hij vandaan komt… ;-))
Zo’n lekker sinaasappelroomijsje zeker?
Vroeger had je in Amsterdam een zaak waar je ontzettend lekkere milkshakes kon krijgen van versgeperst sinaasappelsap met room en ijs, en als slogan: Orange Julius, a devilish good drink….. daar zou ik nou echt zin in hebben ;-))
Oef, Heyta……dát had jíj nou niet moeten zeggen, van die Orange Julius…..wow!! :-))
Ja en het erge is: ik ken het recept niet en de keten bestaat niet meer …..
Het ging altijd al, vanaf het begin van de mensheid, om de kennis van goed en kwaad ;–)
Jacopone: daar ligt de bron van alle ellende, dat appeltje ;-)))
Er zijn zovele prachtige mythologische verhalen met de meest fantasierijke goden, allemaal wel verbonden met natuurfenomenen – de Joods mythologie vond dan weer de unitaire God uit om hun stammen mentaal aan te sterken en te verenigen – later werd die mythologie overgenomen door de Christenen, en om andere stammen te sussen gemixt met figuren uit oudere mythologieën (geïnnoveerd tot figuren die dan weer in hun kraam pasten) – Mohammed zag dat dit werkte en deed hetzelfde onder naam van de islam om de Arabische stammen te verenigen. Ondertussen is er reeds het Bahai geloof, dat alle stammen van deze aarde wil verenigen – voorlopig nog klein en gelukkig ook nog volledig geweldloos.
Het is een geschiedenis die zich steeds weer herhaalt, alleen zijn de stammen tegenwoordig wat groter en noemt men de huidige godsdiensten geen mythologie maar geloof. Het zou mooi zijn als meer mensen beseffen dat het allemaal slechts verhaaltjes zijn, liefst opgeklopt tot de meest fantastische mythes om een bepaalde groep mensen het gevoel te geven tot een uitverkoren groep te behoren die beter, wijzer en sterker is dan alle andere stammen.
Mooi natuurlijk, om de achtergrond van dit verhaal bloot te leggen, maar ook Odin en zoveel andere oude goden waren net zo goed niet meer dan verzinsels om het onverklaarbare te verklaren en mindere volkeren de kop in te slaan als die zich niet overgaven aan het geloof van de sterkste
Maar het zou inderdaad wel goed zijn als de oude mythologieën terug naast de nieuwe zouden mogen staan, al was het maar om aan te tonen waar Abraham en co de mosterd haalden … ;-)
.
Bert: als iedereen maar eens besefte dat de mensen de goden hebben geschapen, en niet andersom …. De meeste ‘heilige boeken’ zijn niet meer dan een soort gedragscode voor die tijd en die streek. Eigenlijk onzin dat wij de bijbel met het OT en NT hanteren, die horen hier helemaal niet thuis. Net zo min als de koran. De Edda past hier beter.
Elk fenomeen werd door de mensen verklaard in een god, dat maakte de boel lekker overzichtelijk. En die goden hadden menselijke trekjes.
Ik vind het een stuk prettiger materie dan welke moderne religie dan ook ;-))