de dag van de geopende akker

Het leven van onze voorouders speelde zich niet af in een rechte lijn zoals dat van ons, gemarkeerd door het wegtikken van de seconden en lopend van maand naar maand. Het leven vroeger speelde zich af in een cirkel, van donker naar licht en van licht naar donker. Het jaar was een cyclus, waarbinnen de dagen een kleine cirkel vormden. Daarbuiten was de grote cirkel van het leven, van geboorte naar dood.

Alles stond in het teken van die cyclus. En om de voortgang op de cirkel te markeren waren er herkenningspunten. De zonsopkomst en de zonsondergang markeerden de dag, de jaarlijks terugkerende feesten markeerden het jaar.

Binnen de jaarcyclus waren er een aantal duidelijk herkenbare merkelpunten: het begin van de lente, als de dag en de nacht even lang waren. De zonnewende die de opgaande zomerlijn afboog naar de neergaande winterlijn. Het herfstpunt en midwinter. Allen werden gevierd met een feest om de goden te eren en de geesten te verjagen.
Maar daartussenin waren andere herkenningspunten. Iets minder duidelijk aangegeven, maar onmiskenbaar op de grote cirkelgang. Eén van die punten is het openen van de akker. Op onze hedendaagse kalender zou dat punt rond 1 maart liggen.

De dagen worden merkbaar langer, de nachten minder koud. De kinderen spelen weer buiten zonder koude neusjes te krijgen en de vrouwen wassen de winterkleren en het beddengoed. De mannen kijken naar hun akkers waar de eerste bloemen hun kopjes laten zien maar de wijze mannen en de oude vrouwen zeggen: ‘wacht nog even.’ Want zij weten dat deze eerste bloempjes soms met hun klokjes nog boven een sneeuwdek uitsteken. De wijze mannen en de oude vrouwen lopen door het bos en leggen hun hand tegen de bast van de eeuwenoude eiken. Als zij voelen dat de sapstroom stevig op gang is gekomen gaan zij terug naar het dorp en verspreiden de mare: ‘morgen. Morgen is de dag.’

Dan staan de mannen vroeg op en spannen hun os voor de ploeg. Als zij een paard hebben spannen zij hun paard voor de ploeg. En als ze geen van beiden hebben zetten ze hun zoon of hun broer of hun buurman ervoor. De mannen spannen elkaar om beurten in en ze ploegen de akkers. De vrouwen gaan naar de moestuinen met hun hak en hun spade. Aan het einde van de dag ligt de aarde opengescheurd, zacht glanzend in het licht van de ondergaande zon. Ontvangend. Vruchtbaar. En de mensen zitten rond het dovende haardvuur, moe maar voldaan. Als het vuur uit is wordt de as er uit geveegd, de as van het vuur dat met het Yuleblok van Midwinter was aangestoken.

Dan is het tijd voor het eerste feest van het nieuwe jaar. De volgende morgen rijdt een schip op wielen rond de akkers. Op het schip staat de houten beeltenis van Freya, de godin van de vruchtbaarheid en haar man-broer Freyr. Op het schip vereren jonge koppels hen met daden van liefde. Na de laatste rondgang worden de houten godenbeelden op een nieuw ontstoken vuur gelegd. En als het vuur is uitgebrand neemt ieder haardhoofd een sintel mee om het nieuwe haardvuur aan te steken. Maar nog is het feest niet ten einde.

De oude wintergeesten moeten worden verjaagd. Daarom wordt nu het feest van de omkering gevierd: mannen en vrouwen dragen maskers, de mannen gaan verkleed als vrouwen en de vrouwen als mannen. Of beiden verkleden zich als dieren. Zodat de wintergeesten, in de war geraakt, de vlucht nemen. Want willen zij een vrouw ontmoeten dan treffen zij een man. Denken zij een ree te pakken, dan hebben zij een vrouw.

Er wordt een feestmaal aangericht met voorraad die nog in de kelders aanwezig is. Het bier vloeit rijkelijk.

En als de wintergeesten zijn verjaagd, kan het nieuwe jaar een aanvang nemen. De mannen strooien met ruime hand het spelt en boekweit over de pasgeploegde akkers. De vrouwen kruipen op hun knieën door de moestuin en vertrouwen de zaden van knollen en kolen, van bonen en bloemen aan de zachte aarde toe.

De winter is bedwongen, het nieuwe jaar begint.

In onze dagen wordt het Carnaval gevierd. Mensen lopen verkleed op straat of bewegen zich voort in schepen op wielen. En hoewel de rituelen leeg zijn en de mensen onbewust van hun oorsprong of betekenis luisteren de wintergeesten er nog steeds naar en nemen de vlucht. Want dat is de kracht van rituelen. Het is de taal van de Oude Goden, onsterfelijk en eeuwig. Het is de taal van de natuur.