Hoe Pesch en Immerath verdwijnen

Ooit in Holz geweest, of Belmen? Priesterath misschien of Königshofen? Als je er nooit geweest bent is de kans dat je er ooit nog terecht komt voorgoed verkeken. Deze dorpen in Nordrhein-Westfalen zijn namelijk allemaal van de aardbodem verdwenen.

Zelfs een bezoek aan Pesch behoort tot het verleden. Er staat nog een enkel huis overeind maar de toegangsweg is al afgesloten. Immerath is nog net te bezoeken. Ho, wacht even, dorpen die van de aardbodem verdwijnen, wat is er aan de hand? Voltrekt zich hier een natuurramp, is er een oorlog aan de gang? Nee, eigenlijk is het nog veel erger: er is hier sprake van de onstuitbare lust naar energie en grondstoffen. Die zullen ten koste van alles geproduceerd en gedolven moeten worden, zelfs als daarvoor een heel landschap moet verdwijnen, compleet met dorpen, weilanden, bosjes en wegen.

Kort geleden, op 22 februari om precies te zijn, stond er een artikel in de Volkskrant over de winning van bruinkool, over het verlaten dorp Immerath en over de dagbouwmijnen Garzweiler I en II. Eén is bijna uitgeput dus wordt Twee nu ontgonnen. Ten koste van Pesch, Immerath en nog een handvol dorpen. De nieuwsgierigheid was gewekt, zeker omdat de mijnen vlak over de grens bij Venlo liggen, nauwelijks een uur met de auto vanaf Nijmegen.

Als je aan komt rijden is er niets vreemds te zien. Immerath is een dorpje, vlak langs de snelweg A61 vanaf Venlo, gelegen midden in het boerenland: weilanden, pas geploegde aardappelvelden afgewisseld met bomenrijen en zandweggetjes. Het silhouet van Immerath wordt gedomineerd door de dubbele kerktorens van de St. Lambertuskerk.

Maar als we de auto parkeren bij de ingang van het dorp, is het eerste wat opvalt de complete stilte. Behalve een enkel vogelgeluidje is er verder niets te horen. Dan valt ook de absolute leegte op: de straten zijn verlaten, geen mens te zien maar ook geen geparkeerde auto. De luiken voor alle ramen zijn gesloten. Zelfs de voortuinen zijn leeg, evenals de sigarettenautomaat op de hoek.

Welkom in Immerath, het dorp dat gedoemd is te verdwijnen. De bewoners zijn uitgekocht, hebben huis en haard verlaten en zijn elders opnieuw begonnen. Zelfs het kerkhofje naast het klooster is verlaten: ook de doden zijn meeverhuisd.

Het centrum van het dorp wordt gevormd door een pleintje met een bakkerij (dichte luiken) en een bushalte (vreemd genoeg rijdt er nog wel een bus door het dorp al zullen waarschijnlijk niet veel passagiers meer in- en uitstappen). Aan de andere kant van het pleintje ligt de St. Lambertuskerk, nog in volle glorie. Toch blijkt hier en daar het verval al ingezet te hebben en is de kerk in oktober 2013 officieel ‘ontwijd’. Jammer genoeg mag je er niet in. Van buiten zijn nog de fraaie glas-in-lood ramen te zien en boven de deur hangt een reliëf.

Wat nog meer opvalt in het dorp is de afwezigheid van rommel: geen graffiti, geen ingegooide ramen. Alsof er na het vertrek van de bewoners niemand meer is geweest. De enige ‘rommel’ wordt gevormd door de gerooide bomen overal. Heel bizar, tenzij iemand een lucratief zaakje is begonnen in haardhout. Dat wij zeker niet de enigen zijn die het dorp bezoeken blijkt even later. Uit een zijstraat verschijnt een hele groep bejaarden, voorzien van nordic-walk stokken en met een gids aan het hoofd van de stoet lopen ze over het plein. Even later zien we ze over de landweg lopen die naar het volgende (verlaten) dorpje leidt. Een nostalgische toer of ramptoerisme. Misschien hebben ze er ooit gewoond of hebben ze familie in de streek gehad.

Een zekere vorm van ramptoerisme kan ik onszelf natuurlijk ook niet ontzeggen. Een soort urban exploring, het gevoel dat mensen misschien hebben bij het bezoek aan Tsjernobyl of een andere post-apocalyptische locatie. Hoewel de Apocalyps zich hier natuurlijk nog moet gaan voltrekken…..

Als dat ooit gebeurt. Er schijnen nog enkele mensen in Immerath te wonen die hopen dat het dorp gespaard zal worden. Dat de bruinkoolwinning stopt en het landschap niet verwoest gaat worden.

Voor de inwoners van Pesch is die hoop in elk geval vervlogen. De meeste huizen zijn gesloopt en de weg eindigt abrupt in hopen zand; de graafmachines staan op een steenworp afstand.

Een stukje historie gaat voorgoed verloren

Immerath bestaat al  in 1144 en wordt dan nog Emundrode genoemd (waarschijnlijk een bos in bezit van Aiwismund of Edmund, die reeds in de 9^e eeuw wordt genoemd ), vanaf het eind van de 17^e eeuw is het dorp bekend onder de huidige naam. Er was een kasteel en diverse kloosters. Van 1794 tot 1814 behoorde Immerath tot Frankrijk. Het klooster Huis Nazareth is in 1881 gesticht en heeft lang dienst gedaan als ziekenhuis en gesticht. Helaas vielen de patiënten ten prooi aan de nationaal-socialistische ideologie. Tussen 1941 en 1945 vielen 125 van hen ten prooi aan het later als Aktion T4 bekend geworden moordcommando. In 1962 werd een nieuw ziekenhuis gebouwd aan de rand van het dorp.

De Sint Lambertus basiliek is in 1888 gebouwd in neoromaanse stijl. De parochie Immerath wordt in 1288 genoemd, de patroonheilige was Sint Lambertus.

In het vooruitzicht van de uitbreiding van de bruinkoolwinning begon het dorp in het begin van de 21^e eeuw leeg te lopen. Woonden er in 1970 nog 1.537 mensen, in 2010 waren dat er nog maar 401 en nu nog misschien een handjevol.

Meer demografische en historische informatie over Immenrath is te vinden op de (Duitstalige) wikipediapagina http://de.wikipedia.org/wiki/Immerath_%28Erkelenz%29